Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen değildir. Dostluk, topluluk süresince insanoğluın elhak elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurunmak, maşeri yaşamın gerçekleşmesini bulmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşısına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes selim kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk süresince insanoğluın hattıhareket ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte hukuk, sima davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir model, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-huy ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini bulmak maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın kâffesidür. Daha münteşir bir teşhismıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri evetşyalnız düzenidir. Dostluk Lügat Fehvaı Dostluk kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na nazaran hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Uran Fehvaı Dostluk dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir teşhism strüktürlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri mevzu kayran kısmına Özel Dostluk, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun esaslıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun bedel yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla müşabih nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk kayranında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabil değişkin hukuk dallarında değişkin yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasal görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan hukuk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir evetşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik süresince bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından meydana gelen ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni yaşamın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız strüktürsına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine muvafık olgunlaşmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de kapalıdır; soylu erki yoksulluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile muayyen bir yapılanma şeşna aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük teşhismıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere iki değişkin anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. Isim her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yaymak yolunda daimî ve değkonumez bir çaba gösterir. İşte bu hattıhareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk konseptı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk kayranında hukuki bedel olarak kelam konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Cemiyet yürekindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini yürekermiş kurallar tamlıkü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve işletmek durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir bedel niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap bulunan düzeni bakmak, gerekse onu değkonutirmeyi meşrulaştırmak yürekin her ahit adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta karşımıza kurulu hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk medlulında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan hukuk düzenlerinin kendisine muvafık olup olmadığı açısından bir bedel ve istimara ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi karşılıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşyalnız uyacak, hem de bu maşeri yaşamın barış süresince sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamaya çalışacaktır.